Dziś jest: 12 Październik 2024, Sobota
Żydzi Krzczonowscy
W Krzczonowicach przed II wojną światową mieszkały 4 rodziny żydowskie.Wszyscy mieszkali w Dole. Dwie rodziny mieszkały w oddzielnych chałupach, a dwie pozostałe w jednej, ich mieszkania były przedzielone korytarzem.
Byli to:
1) Hersiek, jego żona Ruhla, która była córką Dawida. Mieli dwie córki o imieniu Lipka oraz Celcia (lub Cyncia). Zajmowali się skupowaniem mleka od chłopów, które następnie zawozili do mleczarni do Ostrowca Św. Stąd nazywano ich mleczakami lub mleczarzami.
2) Dawid oraz jego żona Blima - zajmowali się handlem - prowadzili sklep. Dawid zmarł przed wyjściem wszystkich współbraci w ostatnią podróż. Mieszkali na miejscu Łabuzów. Chałupa ta już nie istnieje, została rozebrana.
3) Mosiek Pelerman oraz jego żona. Zajmowali się razem z Herśkiem skupowaniem mleka. Mieszkali w domu w którym później mieszkali p.Koty. Chałupa już nie istnieje, została rozebrana.
4) Senderek Mortek oraz jego żona oraz dwaj synowie Mendel i Szima. Był szewcem i mieszkali w jednej chałupie z Mośkiem, ich mieszkania przedzielał korytarz.
A tak wspominał w marcu 2011 r.czyli po ok. 70 latach, krzczonowskich Żydów ale również ćmielowskich i ostrowieckich jeden z mieszkańców Krzczonowic:
"Jedna rodzina miała gospodarstwo rolne, pracowali tak samo jak my, orali, siali i zbierali.
Druga rodzina zajmowała się odstawą mleka do Ostrowca z tego żyli. Był to Mosiek.
Trzecia rodzina miała sklep.
Czwarta rodzina zajmowała się szewstwem.
Była taka rodzina najszlachetniejsza. Hersiek nie miał wyglądu Żydka, miał wygląd Polaka.
Spokojni byli, obcowali, pieniędzy pożyczali. Nie było żeby komuś się cóś stało. Oni woleli nam ustępować.
U jednej rodziny, tu gdzie Gutek mieszka, to byłem nawet na weselu żydowskim jako gość. Mama szła oglądać to wesele to i ja poszedłem i Żydzi nie byli przeciwni. Panna młoda siedziała w fotelu bogato wyścielonym, orkiestra grała i do pewnego czasu były przyśpiewki, częstowali ciastem naszych ludzi a później podobno poszli i wzieli ślub, poszli na kupkę gnoju i tłukli szkło.
Któregoś dnia przyszli Niemcy, pamiętam ten dzień,zabrali do Ćmielowa, wsadzili na pociąg i skończyło się z Żydkami.
Pędzili na piechote przez Krzczonowice tędy koło Kowalskiego( red.- folwark) Żydów z Iwanisk, Opatowa.Tak ludzie wychodzili i patrzyli. Starych jak upadł to Niemcy go dokończyli.
Ci Żydzi z Krzczonowic to nie byli bogaci ale np. w Ćmielowie można było spotkać bogatszych. W Ostrowcu, jak pamiętam z Ojcem chodziłem, Żyd nazywał się Racimora.Miał bardzo bogaty sklep z odzieża i innym odzieniem. Tak wyglądało, że i Niemców się nie bał. Tak było., że na początku wojny normalnie handlowali. Racimora to był bogacz.Pamiętam jego wygląd. W Ostrowcu było ich wielu. W Ćmielowie też byli Żydzi w kulturze utrzymane, ładnie utrzymane, Polacy z nimi gadali.
Według jednych źródeł Żydzi dostali powiestke (wezwanie) od Niemców i poszli sami na piechotę do Ćmielowa, a według innych źródeł przyjechali po nich sami Niemcy i popędzili do Ćmielowa. Przeczuwając sytuację swój skromny majątek (meble ,rzeczy) rozdali sąsiadom. W Ćmielowie dostali się do getta, a stamtąd prawdopodobnie do niemieckiego obozu zagłady w Treblince koło Lublina, a stamtąd już tylko do nieba przez komin.
Taki był ich los, który zgotował im "cywilizowany, kulturalny naród niemiecki".
Było to prawdopodobnie w 1942r.
Według Nowej Encyklopedii PWN z 1995 r. wydanie 1 tom 1 str. 859 pod hasłem "Ćmielów" jest napisane:
"w okresie okupacji niemieckiej 2 hitlerowskie obozy pracy przymusowej dla Żydów założonych w 1942r. - getto (większość więźniów wywieziona do obozu zagłady w Treblince)".
Według naszych wyliczeń na stracenie przez Niemców poszło z Krzczonowic 11 Żydów to jest:
- od Herśka - 4 osoby
- od Dawida - 1 osoba (Dawid zmarł wcześniej)
- od Mośka Pelermana - 2 osoby
- od Mortka Senderka - 4 osoby
CZEŚĆ ICH PAMIĘCI
Kalendarium zagłady Żydów - Holokaustu
w obwodzie Opatów AK
1939-1945
L.p |
Data |
Wydarzenie
|
Zabici |
Wywiezieni do obozów koncentracyjnych |
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12 |
10 wrzesień niedziela
Grudzień
10 marzec
lipiec
Grudzień
13 marzec
27 marzec
Kwiecień
maj
1 czerwiec
sierpień wrzesień
wrzesień
wrzesień
20 październik
Listopad
styczeń czerwiec
-------------
1939-1945
|
1939
Spędzenie w Opatowie na plac ok. 1000 mężczyzn Polaków i Żydów W Ostrowcu rozstrzelani Żydzi
Sprowadzenie do Ostrowca i Ożarowa 2400 Żydów z Poznańskiego i Włocławka
1940
Liczba Żydów na ten dzień według statystyk niemieckich na terenie powiatu opatowskiego wynosiła 43511 osób Zastrzelenie Stefana Zajcewa w Jakubowicach
Wysiedlenie z Radomia do powiatu Opatowskiego kilkuset Żydów
1941
Do Ostrowca przybył transport 1000 Żydów z Wiednia
Do Ostrowca przybywa kolejny transport 1000 Żydów z Wiednia Przybywali też uchodźcy Żydowscy z terenów zajętych przez Niemców ,co do ilości – brak danych
Powstaje pierwsze getto na terenie powiatu Opatowskiego w Ostrowcu oraz w Opatowie
1942
Wywiezienie Żydów z Waśniowa
Na terenie powiatu Opatów powstaje 17 gett i do nich przeprowadzono koncentracje Żydów. Są to miejscowości : Ostrowiec, Opatów, Sandomierz, Staszów, Zawichost, Bogoria, Ćmielów, Denków, Iwaniska, Klimontów, Koprzywnica, Kunów, Łagów, Osiek, Ożarów, Połaniec, Raków.
600-800 Żydów wywieziono z getta w Opatowie na roboty m.in. do Starachowic
Rozstrzelano 8 Żydów w Opatowie
Wywiezienie Żydów z Częstocic
Likwidacja o świcie getta w Opatowie przez oddział złożony z Niemców i Ukraińców, Żydów pognano na stację do Jasic i stamtąd do Treblinki. Likwidacja w podobny sposób i w podobnym czasie gett : -Bogoria - Ćmielów - Denków - Iwaniska - Kunów -Klimontów -Koprzywnica -Łagów - Ostrowiec -Ożarów - Staszów ( 7 listopada )
Rozstrzelanie kilku ukrywających się Żydów w Opatowie Wymordowanie pozostałych Żydów ze starej elektrowni w Opatowie
1943
Wywiezienie Żydów z tzw. wtórnego Getta z Ostrowca
---------------------------------------------------------------------
W czasie całej okupacji niemieckiej zamordoqwano i wywieziono do obozów zagłady w Treblince i Bełżcu z całego ówczesnego powiatu opatowskiego ( razem pow. Opatowski i Sandomierski )
|
1 10
--
-- 1
--
--
--
--
--
--
--
--
8
--
~300
--
-- -- -- -- -- -- -- -- -- --
~5
bd.
--
-----
325
|
-- --
--
--
-- --
--
--
--
--
--
--
~ 300
--
--
--
~370
6500
~600
~900 ~500 ~1600 ~500 ~4000 ~1600 ~2000 ~11000 ~4500 ~6000
--
--
~3150
----------------------
37300
|